Τι είναι το
Cooling Havens
Το Cooling Havens είναι ένα καινοτόμο ευρωπαϊκό έργο που υλοποιείται από τον Δήμο Αθηναίων και στοχεύει να δημιουργήσει πιο δροσερές, βιώσιμες και ανθεκτικές γειτονιές στην Αθήνα, φέρνοντας το νερό και το πράσινο στο επίκεντρο της αστικής αναζωογόνησης. Η πόλη αντιμετωπίζει ολοένα και πιο έντονες θερμικές πιέσεις, και το έργο αναπτύσσει πράσινες και μπλε λύσεις για να ενισχύσει την καθημερινή άνεση και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Μέσα από παρεμβάσεις βασισμένες στη φύση (Nature Based solutions) σε επιλεγμένες περιοχές, το Cooling Havens συνδυάζει έξυπνες πρακτικές διαχείρισης του νερού, αύξηση του αστικού πρασίνου και σύγχρονα εργαλεία παρακολούθησης δεδομένων για να μειώσει τις θερμικές νησίδες και να ενισχύσει τη βιοκλιματική λειτουργία των δημόσιων χώρων.
Κεντρικό στοιχείο του έργου αποτελεί η ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Μέσω διαβουλεύσεων, εργαστηρίων και διαδικασιών συλλογής ανατροφοδότησης, οι κάτοικοι συνδιαμορφώνουν τον σχεδιασμό των παρεμβάσεων, μοιράζονται τις δικές τους ιστορίες και ανάγκες και συμβάλλουν στη δημιουργία γειτονιών που ανταποκρίνονται στις πραγματικές προκλήσεις της καθημερινότητας.
Το Cooling Havens εφαρμόζει τεχνολογίες όπως συστήματα ανάκτησης νερού για άρδευση, συλλογή και αξιοποίηση νερού βροχής, μικρές υδάτινες υποδομές δροσισμού και πράσινες διαδρομές σκίασης, εισάγοντας ένα σύγχρονο μοντέλο αστικής ανθεκτικότητας.
Με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη συνεργασία επιστημονικών, δημοτικών και κοινωνικών φορέων, το έργο δημιουργεί ένα νέο πρότυπο για το πώς μπορούμε να επανασχεδιάσουμε τις πόλεις μας, τοποθετώντας στο κέντρο τον άνθρωπο, το νερό και τη φύση.
Λίγα λόγια για το έργο
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία (EUI) με 4,99 εκ. € από το ΕΤΠΑ (80%), σε συνολικό προϋπολογισμό 6,25 εκ. € και διάρκεια 42 μήνες (12/2024 – 05/2028).
Επικεφαλής αστική αρχή είναι ο Δήμος Αθηναίων, ο οποίος συνεργάζεται με 10 εταίρους από δημόσιους φορείς, πανεπιστήμια, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επιχειρήσεις της πόλης καθώς και με 3 ευρωπαϊκές πόλεις μεταφοράς γνώσης.
6 Σημεία δροσισμού που αξιοποιούν το νερό θα δημιουργηθούν σε κεντρικές γειτονιές της Αθήνας, προσφέροντας άμεση ανακούφιση από τις υψηλές θερμοκρασίες και ενισχύοντας τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα της πόλης.
Οι παρεμβάσεις θα προσθέσουν πάνω από 8.000 m² νέων έργων βασισμένων στο νερό και το πράσινο και στοχεύουν σε μείωση περίπου 2 - 5 °C στη θερμοκρασία του μικροκλίματος τις ημέρες καύσωνα.
Πέρα από τις υποδομές, το έργο καλλιεργεί μια νέα κουλτούρα νερού: μέσα από σχολεία, εκπαιδευτικά εργαστήρια, καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις και την δημόσια ανοιχτή πύλη διαθεσης Δεδομένων (Open Data Portal), που συνδέει τη δροσιά με την καθημερινή ζωή και τον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου.
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την European Urban Initiative (EUI) με 4,99 εκ. € από το ΕΤΠΑ (80 %) σε συνολικό προϋπολογισμό 6,25 εκ. € και διάρκεια 42 μήνες (12/2024 – 05/2028).
Επικεφαλής αστική αρχή είναι ο Δήμος Αθηναίων, με την Αναπτυξιακή Αθήνας Α.Ε. (Develop Athens S.A.) να αναλαμβάνει την οικονομική διαχείριση και τις επικοινωνιακές δράσεις, στο πλαίσιο μιας κοινοπραξίας 14 εταίρων από δημόσιους φορείς, πανεπιστήμια, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επιχειρήσεις της πόλης.
Κύριοι Στόχοι
Δημιουργία 6 Σημείων δροσισμού
Μέσω του έργου, σχεδιάζονται και υλοποιούνται παρεμβάσεις και λύσεις που αξιοποιούν τη δύναμη της φύσης. Συνολικά δημιουργούνται πάνω από 8.000 m² νέων έργων βασισμένων στο νερό και το πράσινο, με στόχο τη μείωση περίπου ≥ 5 °C στη θερμοκρασία μικροκλίματος τις ημέρες καύσωνα και τη συγκράτηση >70 % του βρόχινου νερού σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης.
Καινοτομία στη Διαχείριση και Έξυπνοι αισθητήρες
Το έργο ενσωματώνει Έξυπνους αισθητήρες (IoT) που παρακολουθούν θερμοκρασία, υγρασία, ποιότητα αέρα και υδατικά δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, τροφοδοτώντας την Ιστοσελίδα με πληροφορίες για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, προσβάσιμη σε όλους (Open Data Portal) και υποστηρίζοντας τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων.
Σχολή Νερού Αθήνας
Η Σχολή Νερού Αθήνας (Athens Water School) αποτελεί την ομπρέλα όλων των εκπαιδευτικών δράσεων του έργου, προωθώντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην εκπαίδευση για το νερό, το κλίμα και την αστική ανθεκτικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, υλοποιούνται στοχευμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια για ευπαθείς ομάδες, με στόχο την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων συντήρησης των νέων υποδομών. Παράλληλα, διοργανώνονται εξειδικευμένα προγράμματα για Δημοτικούς υπαλλήλους ώστε να ενισχύσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στη διαχείριση νερού, το μικροκλίμα και τη λειτουργία των υδάτινων παρεμβάσεων. Η εκπαιδευτική αυτή πλατφόρμα επεκτείνεται και στα παιδιά, ενισχύοντας την περιβαλλοντική τους συνείδηση και προάγοντας τη βιώσιμη χρήση του νερού μέσα από δημιουργικές και βιωματικές δραστηριότητες.
Διαμόρφωση νέας κουλτούρας νερού
Το έργο καλλιεργεί μια νέα κουλτούρα νερού, μέσα από σχολεία, εκπαιδευτικά εργαστήρια και καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις, ώστε το στοιχείο του νερού να ενταχθεί στην καθημερινή εμπειρία των κατοίκων.
Συμμετοχή και συν-σχεδιασμός με την τοπική κοινωνία
Η ενεργή συμμετοχή των κατοίκων αποτελεί βασικό πυλώνα του Cooling Havens. Η διαδικασία δεν περιορίζεται σε απλή διαβούλευση, αλλά εξελίσσεται σε μια συστηματική πορεία συν-δημιουργίας, από τον αρχικό σχεδιασμό έως τη λειτουργία των Σημείων δροσισμού. Τουλάχιστον 120 κάτοικοι θα συμμετάσχουν σε εργαστήρια συν-διαμόρφωσης, συμβάλλοντας καθοριστικά στη δημιουργία παρεμβάσεων που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της γειτονιάς.
Ψηφιακό Εργαστήριο αφηγήσεων
Ιστορίες και αφηγήσεις γύρω από το νερό, μαζί με καλλιτεχνικές δράσεις, ενσωματώνονται στο έργο για να ενισχύσουν την κοινή ταυτότητα και το αίσθημα ιδιοκτησίας των κατοίκων. Το Ψηφιακό Εργαστήριο Αφηγήσεων με θέμα το νερό (Digital Lab for Water Memories) συλλέγει ιστορίες, μαρτυρίες και φωτογραφικό υλικό από τις γειτονιές της Αθήνας, δημιουργώντας ένα ζωντανό ψηφιακό αρχείο συλλογικής μνήμης για κατοίκους και επισκέπτες.
Μεταφορά τεχνογνωσία
Η γνώση και η τεχνογνωσία που θα παραχθούν μέσα από το έργο θα αποτελέσουν υπόδειγμα για άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Μέσα από στοχευμένες δράσεις μεταφοράς γνώσης, οι πρακτικές του Cooling Havens θα επικοινωνηθούν σε Βουδαπέστη, Σόφια και Ροζελάρε, ενισχύοντας τη διάδοση καινοτόμων λύσεων για το νερό, το μικροκλίμα και την αστική ανθεκτικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Δημιουργία νέων θεσεων εργασίας
Το έργο συμβάλλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, ενισχύοντας την τοπική απασχόληση σε ειδικότητες που σχετίζονται με το πράσινο, την τεχνολογία, την τεχνική υποστήριξη και την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Με αυτόν τον τρόπο, το Cooling Havens δεν εισάγει απλώς νέες υποδομές βασισμένες στο νερό και το πράσινο· χτίζει δίκτυα εμπιστοσύνης, ενισχύει την κοινωνική συνοχή και δημιουργεί μια νέα κουλτούρα υπεύθυνης χρήσης του νερού που ανήκει στους πολίτες.
Η Καινοτομία
Η καινοτομία του Cooling Havens ξεκινά από το Πάρκο Ιλισίων, όπου εφαρμόζεται η τεχνολογία συστήματος ανάκτησης νερού για άρδευση: ένα σύστημα ανάκτησης νερού που παρέχει καθαρό, ανακτημένο νερό για άρδευση και δημιουργεί έναν νέο υδάτινο κήπο. Η λύση αυτή, σε συνδυασμό με κήπους βρόχινου νερού και βιοκανάλια, δείχνει πώς η πόλη μπορεί να αξιοποιεί τους φυσικούς της πόρους με έξυπνο και βιώσιμο τρόπο.
Τα Σημεία Δροσιάς του Cooling Havens δεν είναι απλώς τεχνικές υποδομές· αποτελούν συμμετοχικές πλατφόρμες που συνδυάζουν καινοτόμο σχεδιασμό, τεχνολογία αιχμής και πολιτιστική δημιουργία.
Ενσωματωμένη νερό‑τεχνολογία & χαμηλό κόστος
Δύο κινητές, επανατοποθετούμενες κατασκευές δείχνουν ότι οικονομικά προσιτές λύσεις μπορούν να μειώσουν μετρήσιμα τη θερμοκρασία και να επεκταθούν σε άλλες γειτονιές.
Έξυπνη παρακολούθηση μικροκλίματος
25 σταθμοί συλλογής δεδομένων και αισθητήρες IoT μετρούν θερμοκρασία, υγρασία, κατανάλωση νερού και ποιότητα αέρα. Όλα τα δεδομένα δημοσιεύονται σε ένα Open Data Portal, προσβάσιμο από την πόλη και τους πολίτες.
Βελτιστοποίηση με τεχνητή νοημοσύνη
Αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης αναλύουν σε πραγματικό χρόνο τα δεδομένα και ρυθμίζουν ροές νερού και ενέργειας, μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Δεδομένα που γίνονται τέχνη
Διαδραστικές πολυμεσικές εγκαταστάσεις μετατρέπουν τα κλιματικά δεδομένα σε οπτικές εμπειρίες, εμπλέκοντας το κοινό και ενισχύοντας τη βιωματική μάθηση γύρω από το νερό.
Οικοσύστημα συν‑δημιουργίας
Από τη Σχολή Νερού της Αθήνας έως τον Ανοικτό Διαγωνισμό Σχεδίου, το έργο καλεί μαθητές, καλλιτέχνες, τεχνικούς και δημοτικούς υπαλλήλους να συν-σχεδιάσουν, να συντηρήσουν και να επεκτείνουν τις παρεμβάσεις, δημιουργώντας μια νέα κουλτούρα νερού στην πόλη.
Το αποτέλεσμα είναι μια πρώτη και καινοτόμα για την Ευρώπη ολοκληρωμένη λύση που συνδυάζει την ένταξη του νερού στον δημόσιο χώρο, την ψηφιακή διακυβέρνηση και την κοινωνική καινοτομία—μια λύση έτοιμη να αναπαραχθεί και σε άλλες πόλεις με παρόμοιες προκλήσεις.
Εμπλεκόμενοι Φορείς
Το Cooling Havens σκοπεύει να προσελκύσει και εμπλέξει ένα ευρύ φάσμα φορέων ώστε κάθε στάδιο –από τον σχεδιασμό έως τη λειτουργία και τη μεταφορά– να στηρίζεται σε συλλογική γνώση και κοινωνική αποδοχή.
Κάτοικοι & τοπικές κοινότητες
Συμμετοχή σε εργαστήρια σχεδιασμού, χρήση σταθμών δροσισμού, παροχή ανατροφοδότησης.
Ευάλωτες ομάδες
Άμεση πρόσβαση σε σημεία δροσισμού προτεραιότητα στην εκπαίδευση για πράσινες θέσεις εργασίας.
Δήμος Αθηναίων
Συντονιστής πολιτικών, ιδιοκτήτης και διαχειριστής των υποδομών.
Αναπτυξιακή Αθήνας Α.Ε. (Develop Athens)
Υπεύθυνη επικοινωνίας, διαχείρισης έργου και διοργάνωσης δράσεων συμμετοχής.
Ακαδημαϊκά Ιδρύματα & Ερευνητικά Κέντρα
(ΕΜΠ, ΕΚΠΑ, NTUA κ.ά.)
Τεχνικές μελέτες, αισθητήρες IoT, ανάλυση δεδομένων, αξιολόγηση αντίκτυπου.
ΜΚΟ & Κοινωνικοί φορείς
(ELLET κ.λπ.)
Εκπαιδευτικά προγράμματα, ευαισθητοποίηση και σύνδεση με σχολεία.
Καλλιτεχνική κοινότητα
Δημιουργία καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων.
Επιχειρήσεις & start‑ups πράσινης τεχνολογίας
Παροχή εξοπλισμού, τεχνογνωσίας και υπηρεσιών.
Τουριστικός κλάδος & πολιτιστικοί οργανισμοί
Προώθηση βιώσιμων δρομολογίων, συνεργασία σε θεματικές εκδηλώσεις.
Πολιτικοί φορείς / Δήμοι‑μεταφοράς (Ροζελαρε, Βουδαπεστη, Σόφια)
Μεταφορά τεχνογνωσίας, δοκιμή επεκτασιμότητας και κοινή ανάπτυξη «Μοντέλο Καινοτόμου λύσης».
Μέσα Ενημέρωσης
Διάδοση αποτελεσμάτων και καλών πρακτικών.
Μηχανισμοί εμπλοκής: Παρατηρητήριο Stakeholder Engagement (Deliverable D 3.2.2), ανοικτά εργαστήρια